Lesbisch of homostel en een kinderwens

Sinds 1 april 2014 is de wet wat betreft lesbisch ouderschap aangepast en makkelijker gemaakt. Toch blijft het verwarrend. Er is een belangrijk onderscheid tussen biologisch en juridisch ouderschap en gezag.

Biologisch ouderschap

Wanneer de ouders ook de verwekkers zijn van het kind, spreken we van biologisch ouderschap. Wanneer een vrouw door een gedoneerde eicel een kind krijgt, is zij dus niet de biologische moeder. Dat is de eicel-donor. Hetzelfde geldt voor de vader: de spermadonor is altijd de biologische vader. Wat er ook gebeurt, deze relatie zal na de geboorte nooit veranderen.

Juridisch ouderschap

Een kind is juridisch gezien het kind van de draagmoeder. Dit hoeft dus niet de biologische moeder te zijn. De partner van de geboortemoeder heeft niet automatisch juridisch ouderschap. Wanneer de vader niet getrouwd is met de biologische moeder en hij het kind niet erkent, heeft hij geen juridisch ouderschap. De biologische vader is dus ook niet automatisch de juridische vader van het kind.

Verplichtingen

Bij juridisch ouderschap komen verplichtingen. Er ontstaat een familierechtelijke band: het kind is in principe automatisch erfgenaam en de ouders hebben een onderhoudsverplichting. Behalve emotionele aspecten, vallen ook zaken als het naamrecht, erfrecht, erfbelasting, schenkbelasting, inkomstenbelasting, alimentatie en het wezenpensioen onder het juridische ouderschap.

In geval van twee vaders of twee moeders is het belangrijk om te regelen dat beiden juridisch ouder worden. In het geval dat slechts een van de twee juridisch ouder is, betekent dat dat het kind geen erfgenaam is van de tweede ouder. Een erfenis gaat dus niet naar jouw kind toe. Ook voor opa en oma heeft dit gevolgen: heb jij je kind niet juridisch erkend, dan zijn jouw ouders ook niet de juridische opa en oma. Laten zij in hun testament geld of spullen achter aan ieder kleinkind, dan heeft jouw kind hier dus geen recht op.

Er kunnen maar twee volwassenen tegelijkertijd het juridisch ouderschap over het kind hebben.

Zo regel je lesbisch ouderschap

In het geval van een lesbisch stel is een donor nodig. De draagmoeder krijgt automatisch het eerste juridische recht. Als tweede komen haar partner en de donor in aanmerking. Indien de donor anoniem is, bijvoorbeeld via een spermabank, krijgt ook de tweede moeder, ook wel de meemoeder, automatisch ouderlijk gezag.

Voor 1 april 2014 moesten de meemoeder of vader een adoptieprocedure ondergaan. Nu is de procedure voor meemoeders gelukkig een stuk makkelijker en kun je op drie manieren juridisch ouderschap krijgen.

• Door erkenning. Zodra er sprake is van een zwangerschap, kun je de baby erkennen. De geboortemoeder moet hier wel toestemming voor geven.
• Automatisch. De meemoeder wordt automatisch juridisch ouder wanneer sprake is van een huwelijk of geregistreerd partnerschap. Ook wanneer de meemoeder met een certificaat van de Nederlandse fertiliteitskliniek kan aantonen dat de zwangerschap tot stand is gekomen met behulp van onbekend donorzaad, wordt ze automatisch juridisch ouder.
• Door (verkorte) partner-adoptie. Een partner-adoptie-procedure duurt langer en is duurder, maar biedt wel de garantie dat het juridisch ouderschap ook internationaal erkend zal worden. De twee eerdergenoemde manieren bieden enkel garantie voor juridisch ouderschap in Nederland.

Zo regel je homoseksueel ouderschap

In het geval van twee mannen met een kinderwens is uiteraard ook een draagmoeder nodig. Beide mannen moeten daarna het kindje adopteren om juridisch ouderschap te verkrijgen.

Gezag

Kinderen staan tot hun achttiende levensjaar onder het gezag van minimaal één en maximaal twee volwassenen. Bij ‘gezag’ gaat het erom wie zeggenschap over het kind heeft. Als je gezag over een kind hebt, heb je een doorslaggevende stem in belangrijke zaken als schoolkeuze en medische ingrepen.

Verplichtingen

Indien de juridische ouders het gezag hebben, wordt er gesproken van ‘ouderlijk gezag’. Wanneer iemand anders dan de juridische ouders het gezag heeft, noemen we dit ‘voogdij’. Ook met het gezag komen rechten en plichten voor de verzorgers, namelijk:

• Het opvoeden en verzorgen van het kind
• Het kind vertegenwoordigen (bijvoorbeeld toestemming geven voor een medische behandeling of een schoolreisje)
• Het vermogen van het kind beheren

Na hun achttiende levensjaar zijn kinderen op deze gebieden verantwoordelijk voor zichzelf.

Zo regel je gezag

Wanneer een kind geboren wordt bij een getrouwd stel, hebben beide ouders automatisch het gezag. Als de ouders niet met elkaar getrouwd zijn en geen geregistreerd partnerschap hebben, heeft alleen de moeder het gezag. De andere ouder kan dan samen met de moeder het gezag krijgen wanneer ze samen een verzoek indienen bij de rechtbank. Dit kan door het invullen en ondertekenen van een formulier.

Als het verzoek aan de eisen voldoet, krijgt ook de andere ouder gezag. Er wordt dan een aantekening gemaakt van het gezamenlijk gezag in het gezagsregister van de rechtbank.