Postnatale depressie

Veel jonge moeders, zo’n 50-80%, hebben na de bevalling last van stemmingswisselingen die kunnen bestaan uit spontane huilbuien, nervositeit, gespannenheid, prikkelbaarheid en slaapproblemen.

De stemmingswisselingen vinden meestal in de 3^e tot 10^e dag na de bevalling plaats en gaan vaak vanzelf weer over. Je kunt dit zien als een normale reactie van je lichaam; tijdens en na je zwangerschap vinden er nogal wat hormoonschommelingen plaats. Dit wordt ook weleens de ‘baby blues’, ‘kraamtranen of het derde- of vierdedagsverdriet genoemd.

Bij zo’n 10-20% van de vrouwen houdt dit gevoel maandenlang aan en spreekt men van een postnatale depressie. Dit aanhoudende neerslachtige gevoel ontstaat meestal in de 4^e maand na de bevalling. De klachten hoeven dus niet direct na de bevalling in te treden en beginnen vaak wanneer je weer gaat werken of stopt met het geven van borstvoeding.

Symptomen postnatale depressie

De belangrijkste symptomen van een postnatale depressie zijn een depressieve stemming en het niet kunnen genieten van de baby. Hieronder een lijstje met bijkomende symptomen:

• Stemmingswisselingen
• Verlies van eetlust
• Slapeloosheid
• Intense prikkelbaarheid en woede
• Vermoeidheid
• Hechtingsproblemen met de baby
• Gebrek aan levensvreugde

Vaak is er sprake van hevige schaamte- en schuldgevoelens, omdat je denkt dat deze negatieve gevoelens niet bij het moederschap horen. De symptomen van een postnatale depressie kunnen er uiteindelijk toe leiden dat je niet meer goed kunt zorgen voor je baby.

Postpartum psychose

Soms is de postnatale depressie zo intens, dat zich een postpartum psychose ontwikkelt. In dit geval krijg je last van waandenkbeelden en kun je het contact met de werkelijkheid verliezen. Dit is echter heel zeldzaam en ontwikkelt zich in de eerste twee weken na de bevalling. Symptomen hiervan kunnen zijn:

• Verwarring en desoriëntatie
• Hallicunaties en wanen
• Paranoia
• Gedachten jezelf en je kind te beschadigen

Wanneer naar de dokter?

De baby blues komt bij 50-80% van de vrouwen voor. De kans dat jouw sombere gevoel daarvandaan komt is dus aannemelijk. Je hoeft niet direct je arts te bellen als je je neerslachtig voelt na de komst van je baby. Raadpleeg wel een arts als:

• Je stemmingswisselingen langer dan twee weken aanhouden
• Je symptomen steeds erger worden
• Je symptomen het moeilijk maken om voor je baby te zorgen
• Je symptomen het moeilijk maken om alledaagse taken uit te voeren
• Je gedachten krijgt over beschadiging van jezelf of je baby

Bij vragen kun je altijd je dokter of verloskundige bellen.

Oorzaken postnatale depressie

Aan een postnatale depressie ligt een combinatie van biologische, sociale en psychische factoren ten grondslag. Ook een stressvolle gebeurtenis, zoals zwangerschapscomplicaties, een ziekte of het verlies van een baan, kan bijdragen aan het ontstaan van een postnatale depressie.

Biologische factoren

Met biologische (lichamelijke) factoren wordt de aanleg bedoeld die je hebt om een postnatale depressie te ontwikkelen. Als er veel depressie in de familie voorkomt, is het risico op postnatale depressie groter. Ook is de kans dan groter dat de depressie zich na een volgende bevalling herhaalt. Hieronder nog enkele biologische factoren die bijdragen aan het ontwikkelen van een postnatale depressie:

• Veranderingen in de hormoonhuishouding (daling van de hormonen oestrogeen en progesteron)
• Een verstoorde schildklierwerking
• Een verstoorde vitamine-mineralenbalans (met name een tekort aan vitamine B6, B12, zink en ijzer)
• Fysieke en emotionele uitputting
• Veranderingen in bloedvolume, bloeddruk, immuunsysteem en stofwisseling

Psychische factoren

Psychische factoren liggen in het verlengde van biologische factoren, omdat het ook hier gaat om aanleg die je mogelijk ergens voor hebt. Iemands persoonlijkheid speelt namelijk een rol bij het ontwikkelen van een postnatale depressie. Hieronder een aantal persoonlijkheidskenmerken die van invloed kunnen zijn op de ontwikkeling van een postnatale depressie:

• Hoge verwachtingen van het moederschap
• Hoge eisen aan jezelf
• Slecht nee kunnen zeggen
• Moeite hebben met het uiten van emoties

Sociale factoren

Met sociale factoren worden factoren vanuit de relationele of culturele sfeer bedoeld. Deze staan dus los van biologische factoren. Je kunt hierbij denken aan:

• Relatieproblemen
• Weinig ondersteunende partner
• Slechte relatie ouders
• Veeleisende ouders, broers of zussen
• Financiële problemen
• Culturele factoren
• Maatschappelijke normen over moederschap

Maatschappelijke normen over moederschap hebben betrekking op het idee dat moederschap ‘het beste is dat je kan overkomen’. Veel vrouwen combineren moederschap met een drukke baan buitenshuis en hebben het gevoel als moeder tekort te schieten.

Gevolgen postnatale depressie

Wanneer de postnatale depressie niet wordt behandeld, kan dit gevolgen hebben voor de hechtingsrelatie tussen moeder en kind. De hechtingsrelatie kan minder ‘veilig’ worden, wat nadelig is voor zowel moeder als kind. Kinderen met hechtingsproblematiek hebben meer kans om gedragsproblemen te ontwikkelen, zoals moeilijk slapen en/of eten, driftbuien en hyperactiviteit. Ook kunnen vertragingen in de taalontwikkeling ontstaan.

Behandeling postnatale depressie

De behandeling en hersteltijd van een postnatale depressie verschilt van persoon tot persoon en is afhankelijk van de ernst van de depressie. Allereerst is het heel belangrijk te accepteren dat er iets met je aan de hand is, waarbij je je gevoelens en klachten serieus neemt en je jezelf hier niet voor schaamt. Het is oké om fouten als moeder te maken. Laat je partner voor de baby zorgen, zodat jij wat tijd en rust voor jezelf kunt nemen. Goede kraamzorg en gezinshulp kan hierbij helpen.

Baby blues

De baby blues verdwijnt meestal vanzelf binnen een paar dagen tot twee weken na de bevalling. Probeer zoveel mogelijk rust te nemen en vermijd alcohol: dit zijn de beste middelen om stemmingswisselingen tegen te gaan.

Postnatale depressie

Een postnatale depressie verdwijnt niet vanzelf, maar is over het algemeen goed te behandelen. Met behulp van therapie en medicijnen worden goede resultaten behaald. In veel gevallen krijg je antidepressiva voorgeschreven die bij meer dan de helft van de patiënten na 4-6 weken de klachten zullen verminderen. Dit heeft mogelijk gevolgen voor het geven van , al zijn er tegenwoordig ook antidepressiva waarbij je gerust borstvoeding kunt geven.

Ook kunnen er tijdelijk kalmeringsmiddelen voorgeschreven worden om slapeloosheid, angstgevoelens, onrust en spanning tegen te gaan. In tegenstelling tot antidepressiva zijn deze middelen direct werkzaam en hoef je niet 4-6 weken te wachten tot je klachten verminderen.

Als er sprake is van een lichamelijke onbalans in vitamines zul je gebaat zijn bij gezonde en gevarieerde voeding. Bij een lichamelijke onbalans in de hormoonhuishouding kan het gebruik van hormoonpreparaten direct na de bevalling een uitkomst bieden. Oestrogenen kunnen namelijk helpen om de daling in de oestrogeenspiegel na de bevalling op te vangen. Neem daarbij genoeg rustmomenten, bijvoorbeeld door kraambezoektijden in te plannen en ingrijpende veranderingen uit te stellen.

Met de juiste behandeling verdwijnt de postnatale depressie meestal binnen een paar maanden. Het is belangrijk om niet vroegtijdig te stoppen met de behandeling, ook niet wanneer je je beter begint te voelen. Te vroeg stoppen met de behandeling kan namelijk leiden tot een terugval.

Behandeling postpartum psychose

De behandeling van postpartum psychose is intensiever dan de behandeling van postnatale depressie. Wanneer er een postpartum psychose is vastgesteld, zal deze meteen behandeld moeten worden in het ziekenhuis. Een combinatie van medicijnen zoals antidepressiva, antipsychotica en stemmingsstabilisatoren kan worden voorgeschreven om je symptomen onder controle te houden.

Soms wordt elektroconvulsietherapie (ECT), beter bekend als shocktherapie, aanbevolen. Hierbij krijgen je hersenen een kleine hoeveelheid elektrische stroom toegediend. De elektrische stroom zorgt voor chemische veranderingen die de symptomen van depressie kunnen verminderen, met name wanneer andere behandelingen niet effectief zijn gebleken.

Postnatale depressie voorkomen

Een vroege check up na de bevalling kan ervoor zorgen dat je arts snel symptomen van depressie herkent, waardoor je sneller geholpen kunt worden. Als je na een eerdere zwangerschap een postnatale depressie hebt gehad, vertel dit dan altijd aan je arts. Je arts kan dan proberen een postnatale depressie na een volgende zwangerschap te vookomen, door nauwgezet te controleren op tekenen en symptomen van depressie.