Hyperemesis gravidarum: extreme misselijkheid

Misselijkheid: normaal of extreem?

Misselijkheid tijdens de zwangerschap is ontzettend vervelend. Helaas is het een bekende kwaal. Het grootste deel van de zwangere vrouwen krijgt ermee te maken, namelijk 60 tot 80%.

Zo’n 2% van de zwangere vrouwen heeft echter last van extreme misselijkheid met overmatig braken, oftewel hyperemesis gravidarum (HG). Hoewel de grens tussen ‘normale’ en ‘extreme’ misselijkheid lastig te bepalen is, is het goed om te weten of de klachten die je hebt onder normale zwangerschapsmisselijkheid vallen of afwijkend zijn.

Wat is normaal en wanneer heb je te maken met hyperemesis gravidarum?

Normale misselijkheid

Misselijkheid tijdens de zwangerschap hoort er voor de meeste vrouwen bij. Vaak gaat het gepaard met overgeven, meestal in de ochtend. De misselijkheid kan variëren in heftigheid. De één voelt zich alleen ’s ochtends licht misselijk, de ander heeft meer pech en voelt zich zo naar dat ze alleen in bed kan blijven liggen.

Toch hoeft dat geen reden tot zorgen te zijn. Meestal is er sprake van vlagen van misselijkheid, waarbij tussendoor (kleine beetjes) eten wel lukt. Gewichtsverlies is meestal niet aan de orde. Gelukkig verminderen of verdwijnen deze klachten rond de vierde maand van de zwangerschap.

Hyperemesis gravidarum

Als er sprake is van hyperemesis gravidarum zijn de klachten een stuk heviger en verdwijnen ze niet na het eerste trimester. De volgende klachten kunnen duiden op hyperemesis gravidarum:

• Frequent overgeven (meerdere keren per dag, soms zelfs tientallen keren)
• (Bijna) niets binnen kunnen houden, soms zelfs geen water
• Afvallen in plaats van aankomen
• Extreme vermoeidheid
• Overgevoeligheid voor bepaalde prikkels zoals licht, geluid of geuren
• Niet meer in staat zijn te functioneren door de klachten (douchen of traplopen lukt bijvoorbeeld niet meer)
• Symptomen van uitdroging (minder plassen, donkere urine, duizeligheid)
• De klachten gaan niet over of verminderen niet rond de 12e week.

Oorzaak hyperemesis gravidarum

De oorzaak van HG is niet eenduidig. Lange tijd werd gedacht dat een overgevoelige reactie op het hormoon HCG een belangrijke rol te spelen. Dit hormoon neemt na 20 weken echter af terwijl er vrouwen zijn die daarna nog last houden van hyperemesis gravidarum. Recent onderzoek wijst uit dat een klein stofje in de vroege placenta de boosdoener lijkt te zijn. Dit stofje activeert namelijk een deel van de hersenen dat aanzet tot misselijkheid en braken.

Daarnaast zou stress (bijvoorbeeld over het verloop van de zwangerschap of de gezondheid van je kindje) een grote invloed kunnen hebben en de klachten verergeren. Ook is gebleken dat er bij een meerlingzwangerschap of molazwangerschap een verhoogd risico op HG is.

De meeste vrouwen met hyperemesis gravidarum gaan zich beter voelen in de tweede helft van de zwangerschap, maar sommige vrouwen blijven zich ellendig voelen tot laat in de zwangerschap.

Gevaarlijk voor je baby?

HG is vooral schadelijk voor jezelf, door het risico op uitdroging en ondervoeding. Om je baby hoef je je gelukkig geen zorgen te maken, want je baby leeft van jouw reserves.

Jouw lichaam zorgt ervoor dat je kindje het eerste krijgt wat hij nodig heeft. Als er geen nieuw voedingsstoffen worden aangeleverd, gaat het lichaam je vetreserves aanspreken om toch in de behoeften van je baby te kunnen voorzien.

Wanneer naar de dokter?

Heb je last van ‘gewone’ zwangerschapsmisselijkheid, dan is dit erg vervelend, maar hoef je je geen zorgen te maken. Wanneer je de bovenstaande symptomen van HG herkent, is het verstandig om de dokter of verloskundige te bellen. De uitdroging en ondervoeding die HG kan veroorzaken, moet namelijk wel behandeld worden.

Meestal wordt in het ziekenhuis onderzocht of je HG hebt of dat je klachten een andere oorzaak hebben. Je urine of bloed wordt gecontroleerd op de aanwezigheid van ketonen. Dit zijn stoffen die duiden op vetafbraak.

Behandeling hyperemesis gravidarum

Bij hyperemesis gravidarum is medisch ingrijpen noodzakelijk. Als je HG hebt is de kans groot dat je in het ziekenhuis wordt opgenomen. Je krijgt een infuus met vocht om de uitdroging te bestrijden. Daarnaast kunnen er medicijnen worden gegeven die de misselijkheid en het overgeven tegen moeten gaan. Als het nodig is, wordt er ook sondevoeding (voedingsstoffen via een slangetje door je neus naar je maag) gegeven.

Er is nog vrij weinig bekend over hoe je het kan voorkomen bij een volgende zwangerschap. Heb je HG gehad tijdens je zwangerschap en wil je weer zwanger worden? Bespreek dan met je arts de mogelijkheden van een preventieve behandeling. Als je HG gehad hebt, is de kans helaas groot dat je het bij een volgende zwangerschap weer krijgt.

Om je zo goed mogelijk hierop voor te bereiden, heeft de stichting Zwangerschapsmisselijkheid en Hyperemsis Gravidarum (ZEHG) een nuttig voorbereidingsplan opgesteld.

Omgaan met hyperemesis gravidarum

Het mag duidelijk zijn dat 9 maanden lang ziek zijn tijdens je zwangerschap een grote impact heeft. Het vele overgeven is naast uitputtend ook gevaarlijk, omdat het kan zorgen voor uitdroging en ondervoeding.

Naast deze fysieke impact kan de aandoening ook psychische gevolgen hebben. Als je je tijdens de zwangerschap zo ziek voelt, is het veel lastiger of zelfs onmogelijk om van het zwanger zijn te genieten. Dit wordt niet altijd door iedereen begrepen en kan zelfs tot schuldgevoelens leiden.

Onbegrip is dan ook een probleem waar vrouwen met HG mee te maken kunnen krijgen. Omdat misselijkheid een normale zwangerschapskwaal is, wordt de ernst van het probleem niet altijd goed ingeschat. Onbegrip van familie, vrienden en bijvoorbeeld een werkgever kan voor stress zorgen.

Tips om met hyperemesis gravidarum om te gaan

Een ziekenhuisopname duurt meestal maar een paar dagen. Je kunt er daarna weer even tegen aan en hopelijk hoef je niet nog eens opgenomen te worden. Wellicht kunnen de volgende tips je helpen om te gaan met deze lastige aandoening.

• Leg uit. Licht je omgeving in over je situatie. Uitleg over hyperemesis gravidarum zorgt wellicht voor meer begrip.
• Vraag om hulp. Voel je je zo ziek dat je alleen maar in bed kan liggen of boven de wc kan hangen? Dan is het fijn als iemand voor jou kan zorgen of taken uit handen kan nemen, zoals het huishouden of de zorg voor je andere kind(eren) als die er zijn.
• Overweeg huishoudelijk hulp en/of opvang. Kan je omgeving niet voldoende bijspringen, overweeg dan om een schoonmaker in te schakelen en opvang of oppas te zoeken als je al een kindje hebt.
• Licht je werkgever in. Probeer je niet koste wat het kost groot te houden op je werk. Vertel je werkgever over je aandoening, en vraag een gesprek aan met de bedrijfsarts. Die kan inschatten of je nog kan werken en voor hoeveel uur. Kan je niet meer werken, dan vraagt je werkgever een uitkering aan bij het UWV.
• Beperk het piekeren. Maak je niet teveel zorgen om het kleintje in je buik. Je baby leeft van jouw reserves. Heb je twijfels, bespreek die dan met je arts. Hij kan het beste beoordelen hoe het met jouw ongeboren kindje gaat.
• Eet wat lukt zodra je honger krijgt. Als het je lukt om een bepaald voedingsmiddel wel binnen te houden, eet of drink dat dan, ook al is het niet het meest gezonde voedingsmiddel. Je lichaam kan er toch wat brandstof uithalen en niet eten kan de klachten juist verergeren.
• Eet kleine hoeveelheden. Voedsel met veel eiwitten en koolhydraten en weinig vet is het beste, bijvoorbeeld noten, crackers, brood of magere yoghurt.
• Drink tussendoor. Probeer tussen de maaltijden door kleine beetjes te drinken, bij voorkeur heldere dranken. Zure dranken zoals sinaasappelsap kun je beter vermijden.
• Lotgenotencontact. Het kan fijn zijn om in contact te komen met lotgenoten, omdat zij begrijpen hoe je je voelt. Via Stichting ZEHG kan je met vrouwen in contact komen die HG hebben (gehad).
• Denk aan het einddoel. Als je je zo ziek voelt, werkt misschien geen enkele gedachte geruststellend, maar probeer toch steun te halen uit de gedachte dat HG weer overgaat na de geboorte van je baby en je voor alle ellende iets heel moois terugkrijgt!